Pracownicy spółki, która powstanie w wyniku połączenia ze spółką z zagranicy będą mieli znaczący wpływ na skład organów nowej spółki – a więc na to kto znajdzie się w radzie nadzorczej lub radzie dyrektorów. Nowe przepisy sprawiają, że pracownicy spółki w przypadku jej połączenia, podziału lub przekształcenia, zyskają realny wpływ na wybór osób zarządzających spółką, a przez to także na jej dalsze losy. To wszystko dzięki przepisom dotyczącym uczestnictwa pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia (połączenia, podziału) spółek – Polska wdrożyła właśnie ważną unijną dyrektywę. Celem regulacji jest ochrona pracowników przed naruszeniami ich praw do partycypacji w spółce.
Pracownicy nie tylko wyznaczą członków rady nadzorczej, zarekomendują członków rady dyrektorów, ale w określonych sytuacjach będą mogli także sprzeciwić się wyznaczeniu członków rady nadzorczej lub rady dyrektorów – 15 września weszły w życie przepisy, które regulują uczestnictwo pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek.
Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek, choć przed wdrożeniem unijnych przepisów obowiązywała ustawa z dnia 25 kwietnia 2008 r. dotycząca uczestnictwa pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego połączenia się spółek, kwestie powszechnego uczestnictwa pracowników w organach spółek nie były w Polsce uregulowane systemowo (uzasadnienie do projektu ustawy o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek, www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp). Nowa ustawa ma stanowić kompleksową regulację w tym zakresie, choć ustawodawca zdecydowanie wzorował się na dotychczasowych przepisach.
Przepisy nowej ustawy kształtują rolę pracowników spółki w taki sposób, aby mogli oni współuczestniczyć w nadzorze i kontroli nad nią, a także aby mieli oni wpływ na jej dalszy rozwój.
Zwiększenie wpływu pracowników na spółkę po przekształceniu (połączeniu, podziale) ma nie tylko zwiększyć odpowiedzialność w działaniach przedsiębiorstwa, ale także kształtować lojalność załogi i poczucie odpowiedzialności pracowników za przyszłość spółki.
Ustawa przewiduje, że formami uczestnictwa pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia (połączenia, podziału) są:
- prawo wyznaczenia lub wyboru określonej liczby członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów;
- prawo rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów;
- prawo sprzeciwienia się wyznaczeniu niektórych albo wszystkich członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów (art. 1 ust. 2 ustawy).
Zgodnie z ustawą, zasady uczestnictwa w spółce powstałej w wyniku przekształcenia transgranicznego (połączenia, podziału) wypracuje ze spółką specjalny zespół negocjacyjny w formie porozumienia albo zostaną zastosowane tzw. zasady standardowe – przy udziale zespołu przedstawicielskiego, ale bez zespołu negocjacyjnego.
W pierwszym przypadku, niezwłocznie po ogłoszeniu planu przekształcenia transgranicznego, planu połączenia transgranicznego lub planu podziału transgranicznego zostaje powołany specjalny zespół negocjacyjny – reprezentujący pracowników zespół, którego zadaniem jest zawarcie z właściwym organem spółki przekształcanej (łączącej się, dzielonej) porozumienia w sprawie uczestnictwa pracowników w spółce przekształconej (spółce powstałej w wyniku połączenia transgranicznego, spółce powstałej w wyniku podziału transgranicznego, art. 3 ustawy). Ustawa reguluje szczegółowo kwestie dotyczące zespołu negocjacyjnego, określając postępowanie zmierzające do utworzenia zespołu, ustalenia dotyczące liczby pracowników zatrudnionych w spółce, czy liczbę członków zespołu negocjacyjnego przypadającą na każdą grupę pracowników zatrudnionych w danym państwie członkowskim. I tak, na przykład, zgodnie z art. 8 ustawy, na każdą grupę pracowników zatrudnionych w danym państwie członkowskim, obejmującą 10% liczby pracowników zatrudnionych ogółem w spółce przekształcanej, spółkach łączących się lub spółce dzielonej oraz zainteresowanej spółce zależnej lub zainteresowanym zakładzie we wszystkich państwach członkowskich, przypada 1 miejsce w specjalnym zespole negocjacyjnym. Zgodnie z przepisami, właściwy organ spółki przekształcanej, łączącej się lub dzielonej, jest zobowiązany, z zachowaniem 7-dniowego terminu, do informowania pracowników o danych identyfikacyjnych, liczbie miejsc w zespole przypadających pracownikom zatrudnionym w Polsce (zgodnie z art. 8) oraz liczbie miejsc w zespole przypadającym na każdą spółkę i każdy zakład (zgodnie z art. 9. ustawy). Przepisy przewidują ważną rolę dla zakładowej organizacji związkowej – będzie ona odpowiadać za wyznaczenie członków zespołu negocjacyjnego spośród pracowników spółek mających wejść w skład spółki przekształcanej, spółki łączącej się lub spółki dzielonej oraz zainteresowanej spółki zależnej lub zainteresowanego zakładu. Warto podkreślić przy tym, że wykluczony jest udział w zespole pracownika kierującego jednoosobowo zakładem pracy, jego zastępców, zastępców osoby niebędącej pracownikiem i kierującej jednoosobowo zakładem, pracownika wchodzącego w skład kolegialnego organu zarządzającego, głównego księgowego oraz radcy prawnego (art. 12 ust. 2 ustawy). W przypadku gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa, organizacje te wyłaniają wspólną reprezentację w celu wyznaczenia członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, natomiast, jeżeli w zakładzie nie ma związków, o tym kto wejdzie w skład zespołu pracownicy zdecydują w wyborach. Co ważne, zgodnie z nowymi przepisami, członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego reprezentują wszystkich pracowników zatrudnionych w spółkach i zakładach, także zainteresowanej spółce zależnej i zainteresowanym zakładzie z danego państwa członkowskiego (art. 15 i art. 9 ustawy).
Po wyznaczeniu lub wyborze członków zespołu negocjacyjnego, zgodnie z procedurą opisaną w przepisach, nastąpią działania zmierzające do zawarcia porozumienia – najważniejszego celu istnienia zespołu. Od tej pory, spółka ma obowiązek informowania zespołu o planach, i przebiegu przekształcenia, połączenia lub podziału spółki, aż do dnia rejestracji spółek powstałych w wyniku tego przekształcenia, połączenia lub podziału. Negocjacje pomiędzy zespołem i spółką potrwają maksymalnie 180 dni od dnia zwołania pierwszego zebrania zespołu – tak przynajmniej wynika z założenia ustawodawcy. Będzie jednak możliwość przedłużenia negocjacji, za porozumieniem stron, aż do roku.
Wspomniane porozumienie ma określać to, co najistotniejsze, czyli zasady uczestnictwa - z uwzględnieniem liczby członków w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek, których pracownicy będą mieli prawo wybrać, wyznaczyć lub rekomendować, albo liczby członków, których wyznaczeniu pracownicy będą mieli prawo się sprzeciwić.
Natomiast w przypadku stosowania zasad standardowych, pracownicy wybiorą zespół przedstawicielski, który będzie wspierał w stosowaniu tych zasad. Zasady standardowe oznaczają:
- prawo wyznaczenia albo wyboru, albo rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek albo:
- sprzeciwienia się wyznaczeniu członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek
w liczbie równej najwyższej liczbie reprezentujących pracowników członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów spółki przekształcanej, wszystkich spółek łączących się lub spółki dzielonej przed dniem rejestracji spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek (art. 30 ustawy).
Ustawa przewiduje również ochronę pracowników, którzy wchodzą w skład zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego lub są członkami rady nadzorczej lub rady dyrektorów reprezentującymi pracowników – na rozwiązanie lub zmianę umowy o pracę będzie musiała zgodzić się organizacja związkowa lub (gdy nie ma związków u pracodawcy) okręgowy inspektor pracy.
Przewidziana została także w ustawie odpowiedzialność karna: zagrożone karą grzywny albo ograniczenia wolności będzie m.in. utrudnianie utworzenia specjalnego zespołu negocjacyjnego lub zespołu przedstawicielskiego, utrudnianie działania tych zespołów, dyskryminacja członków tych zespołów lub przedstawiciela pracowników w związku z pełnioną przez te osoby funkcją.
Wdrożenie unijnych przepisów jest z pewnością krokiem w dobrym kierunku – jednolite przepisy w krajach członkowskich Unii Europejskiej ułatwiają funkcjonowanie mechanizmów i instytucji prawnych powoływanych do życia w unijnych dyrektywach. Na ocenę skutków i efektywności nowych przepisów na polskim rynku musimy jednak jeszcze poczekać.
Anna Berger – adwokat
Wojciech Zając – Radca prawny, członek Komisji ds. trendów na rynku pracy